صباغیان‌طوسی: هنرمند کسی است که رنگ  و فرم‌ را بشناسد

طنین همتی| در مکتب هنری، هیچ آموزگاری راستین‌تر از طبیعت نیست؛ از سنگ‌های فرسوده و کهن تا نور گذرای امپرسیونیستی بر سطح آب، طبیعت سرچشمه بی پایان رنگ، فرم و بافت است که هنرمند را به چالش می‌کشد تا فراتر از دیدن، «حس کردن» را بیاموزد.

حسین صباغیان طوسی، هنرمند پیشکسوت مشهدی، با برگزاری نمایشگاه نقاشی «فراسوی زمان» تلاشی دارد برای ثبت این حس ماندگار. او با بیش از شش دهه فعالیت هنری، این اصل بنیادین را عمیقا درک کرده است.

او مسیر هنری خود را به شکلی کاملا استاد شاگردی و خانوادگی پایه گذاری کرد؛ هشت سال کارآموزی جدی زیر نظر برادرش، استاد قدیر صباغیان طوسی، بنیان‌های تکنیکی او را شکل داد؛ پایه‌هایی که در ادامه، طبیعت وسیع اطراف او به منبع اصلی مطالعه و الهامش تبدیل شد. 

صباغیان ۲۵ سال خدمت خود را در کنار فعالیت‌های هنری گسترده با استخدام در سازمان آموزش و پرورش خراسان رضوی سپری کرد. در این مدت، داوری مسابقات استانی و کشوری در رشته‌های هنر‌های تجسمی، به ویژه طراحی و نقاشی را بر عهده داشت.

یکی از برجسته‌ترین فعالیت‌های او در دوران خدمت، پروژه‌ای کم نظیر با عنوان «بازآفرینی آثار هنرمندان بزرگ جهانی» از سبک‌های مختلف بود. این تلاش که بین سال‌های ۱۳۷۷ تا ۱۳۸۲ انجام شد به تدوین کتاب آموزشی «برگ‌هایی زرین از تاریخ هنر» منجر شد؛ اثری برای معرفی سبک‌های هنری به دانش آموزان و دانشجویان استان که در سال ۱۳۸۲ موفق به کسب جایگاه دوم کشوری شد.

به بهانه برگزاری نمایشگاه «فراسوی زمان» که این روز‌ها در نگارخانه فردوس برپاست، با حسین صباغیان طوسی، نقاش پیشکسوت مشهدی، گفت‌و‌گو کردیم که در ادامه می‌خوانید.

مطلب مرتبط مرتضی روحانی، جریان ساز پاتوق‌های هنری مشهد بود

نمایشگاهی به یاد استاد

نمایشگاه نقاشی «فراسوی زمان» که به یاد زنده یاد قدیر صباغیان برپا شده، فرصتی بود تا بخشی از گنجینه آثار حسین صباغیان به نمایش درآید. او در این باره می‌گوید: هرچه دارم از نظر تکنیکی و کار هنری، در واقع از برادر است. دانشگاه تهران در دوره ضمن خدمت چیز زیادی به من نیاموخت. آن آموزش‌هایی که از نظر تکنیک‌های مختلف هنری و سبک‌ها نزد او دیدم، برای من بسیار کارساز بود.

این نمایشگاه شامل آثاری از دهه‌های گذشته است؛ در حالی که او تأکید می‌کند کار‌های جدید خود را هنوز ارائه نکرده است و در آینده نزدیک با پروژه‌های تازه‌ای در نگارخانه رضوان حضور خواهد یافت.

تأکید بر اصالت تکنیک در برابر مدرنیته

صباغیان طوسی دغدغه‌ای جدی نسبت به مسیر آموزش هنر در نسل جدید دارد. او با مشاهده برخی آثار، گله مندانه اشاره می‌کند که بسیاری از جوانان به دلیل کمبود آموزش عملی و تمرکز صرف بر تئوری در دانشگاه ها، از ریشه‌های هنری فاصله گرفته‌اند.

ما نمی‌گوییم مدرن کار نکنید، اما اول باید بلد باشید یک سیب بکشید. باید صبر کنید، تکنیک هنری را یاد بگیرید

او تأکید می‌کند: ما نمی‌گوییم مدرن کار نکنید، اما اول باید بلد باشید یک سیب بکشید. باید صبر کنید، تکنیک هنری را یاد بگیرید، با ابزار آشنا شوید. نمی‌شود کار کلاسیک و رئالیستی نکرده باشیم و بلافاصله برویم سراغ نقاشی مدرن.

صباغیان معتقد است کار هنری نیازمند پشتکار، زحمت و مطالعه مداوم است؛ تلاشی که خود از چهارده سالگی آغاز کرده و شصت سال است ادامه دارد و می‌گوید: نوآوری و خلاقیت زمانی ارزشمند است که هنرمند با رنگ، فرم، سبک و کنتراست آشنا باشد.

جذب تضاد‌های مشهد در پالت رنگی

صباغیان طوسی در پاسخ به تأثیر فضای مشهد بر آثارش، به پالت رنگی و سوژه‌های خود اشاره می‌کند که مشهد، با هویت مذهبی، بافت سنتی و قرارگرفتن در مسیر مدرن شدن، تضاد‌های جذابی را برای هنرمند فراهم می‌آورد.

او سبک غالب آثارش را رئالیسم توصیف می‌کند با امپرسیونیسم ترکیب شده است. این هنرمند با استفاده از متریال‌های مختلف و تکنیکی منحصر‌به‌فرد، تلاش می‌کند «حس و حال» و جزئیات را در آثارش متبلور کند؛ از جمله فرسودگی و کهنگی بنا‌های روستای کنگ یا جنس سنگ‌ها در وکیل آباد. صباغیان با تکنیک شخصی خود توانسته حس ماندگاری و یادگار بودن را در آثارش به تصویر بکشد.

این هنرمند مشهدی با بیان اینکه مجموع آثارش سه برابر آثاری است که تاکنون به نمایش گذاشته، نشان می‌دهد پشتکار، کلید خلق آثار ماندگار در مکتب اوست؛ تلاشی که میراث دار برادر است و در آینده با نمایش کار‌های نو، ادامه خواهد یافت.

اهمیت «شناخت» به جای «سوژه»

به باور حسین صباغیان طوسی، آنچه در هنر نقاشی اهمیت دارد، نه صرفا موضوع اثر یا فضای کار -چه مذهبی، معماری مشهد یا طبیعت-بلکه شناخت و مطالعه است. او تأکید می‌کند که هنرمند باید پیش از خلق اثر درباره سوژه خود مطالعه داشته باشد و حتی در آثار مذهبی نیز به دنبال خلاقیت و نوآوری باشد.

نوآوری و خلاقیت زمانی ارزشمند است که هنرمند با رنگ، فرم، سبک و کنتراست آشنا باشد

صباغیان با انتقاد از آثار سطحی، فانتزی گرایی را از هنر ناب جدا می‌داند و می‌گوید: مسئله هنرمند و هنرجو این است که اول باید شناخت پیدا کند از کاری که می‌خواهد انجام دهد، مطالعه داشته باشد، بعد اگر کار مذهبی هم می‌کند، آن هم خلاقانه باشد.

این هنرمند پیشکسوت، مرز میان یک نقاش صرف و یک هنرمند واقعی را در دیدگاه می‌داند. به باور او، تفاوت اصلی هنرمند در نوع نگاه او به جهان است. صباغیان می‌افزاید: مسلما نگاه یک هنرمند باید فرق کند با نگاه یک آدم معمولی. چرا به او می‌گویند هنرمند؟ چون دیدش با دیگران فرق می‌کند؛ زاویه دیدش، فرم دیدش.

هنرمند کسی است که رنگ ها، فرم‌ها و ترکیب بندی را می‌شناسد و با کنترلی هنرمندانه به سوژه نگاه می‌کند. همین تفاوت در زاویه دید است که باعث می‌شود هنرمند همواره از جامعه خود پیش‌تر باشد. همیشه می‌گویند هنرمند ۱۰ سال جلوتر از زمان خودش است؛ به خاطر همان دیدش.

هنر برای جاودانگی، نه پول

این هنرمند در ادامه، فلسفه ماندگاری یک اثر هنری را چنین توضیح می‌دهد: اگر یک اثر ناب خلق کنید، به خاطر همان یک اثر، شما ماندگار خواهید شد. کار هنری، نام هنرمند را جاودان می‌سازد.

او همچنین بر تفکیک مسیر هنر و پول تأکید می‌کند و هشدار می‌دهد: دنبال کردن پول به خلق کار فانتزی منجر می‌شود، در حالی که هنر ناب خود مولد ثروت است. اگر کار هنری انجام دهید، خود پول به دنبالتان می‌آید. اما اگر دنبال پول باشید، حتی اگر اثری خلق کنید، آن کار دیگر هنری نیست؛ فانتزی است.

دعوت جوانان به مطالعه

این نقاش پیشکسوت نسبت به نسل جوان نیز دغدغه‌هایی را مطرح می‌کند. او از فقدان عشق و دغدغه در میان برخی هنرجویان گله‌مند است و می‌گوید: صرفا گرفتن مدرک لیسانس نباید پایان راه باشد. در مقابل، راهکار عملی او برای هنرجویان و هنرمندان، مطالعه مستمر و سفر است.

صباغیان که خود را نمونه این تلاش می‌داند، توضیح می‌دهد: پس از بازنشستگی از آموزش و پرورش، تمام دغدغه‌ام سفر به موزه‌های بزرگ دنیا-از جمله یونان و ایتالیا -برای مطالعه آثار بزرگان بوده است.

او کپی کردن از آثار استادانی، چون رامبراند، نقاش سرشناس هلندی را برای شناخت تکنیک و یادگیری عمیق ضروری می‌داند. پیام استاد صباغیان به جامعه هنری، یک دعوت است؛ دعوتی به ژرف اندیشی، شناخت، دغدغه مندی و در نهایت، خلق آثاری که نه صرفا بازتاب واقعیت، بلکه تجلی یک دیدگاه متفاوت و ماندگار باشند.

* این گزارش سه‌شنبه ۲۹ مهرماه ۱۴۰۴ در شماره ۴۶۰۶ روزنامه شهرآرا صفحه هنر چاپ شده است.